In de beeldende kunsten is ‘werk’ (‘Arbeit’) een neutrale term voor dat wat vroeger ‘kunstwerk’ werd genoemd. In de muziek hanteert men dan weer de term ‘stuk’. Het is interessant te zien hoe op die manier in de muziek eerder het object-karakter wordt benadrukt (hoewel een concert toch eigenlijk een handeling is), en in de beeldende kunst daarentegen het proces van de creatie (hoewel vaak genoeg het ‘werk’ uiteindelijk een afgewerkt product is).

Arbeit is een voorstudie op Arbeit Nahrung Wohnung, een muziektheater dat in opdracht van de Münchener Biennale 2008 ontstond. Samen met Marcel Beyer en Anna Viebrock heb ik getracht de figuur van Robinson Crusoe te benaderen. Hoewel de roman van Defoe, die snel en slordig geschreven werd, vandaag eigenlijk nog nauwelijks gelezen wordt, behoort de plot ervan wel tot de meest bekende romanhandelingen. Het is een soort mythologie van het vroege kapitalisme geworden. Toch is Robinson, afgezien van enkele vaudevilles in de 19e eeuw, nooit op de opera bühne geraakt. Dat kan geenszins te wijten zijn aan een gemis aan actie: pas aangekomen begint Robinson onmiddellijk als een uitzinnige te werken. In de loop van de tijd produceert hij levensmiddelen waarmee hij moeiteloos een heel dorp zou kunnen onderhouden. Dit werken is een centraal element in de opera: er zijn geen instrumentale tussenspelen, enkel het hoofdspel zelf.

Het virtuele Hammondorgel is een computersimulatie van een echt Hammondorgel, dat het voordeel heeft vrij over micro-intervallen te kunnen beschikken. Zoals in andere stukken werk ik met een claviatuur-bezetting (Tastaturbelegung), die de aangeslagen toetsen andere klinkende tonen toewijst. Het bijzondere aan de hier gebruikte claviatuur-bezetting is het bevoordeelde gebruik van octaven bij naast elkaar gelegen toetsen. Op die manier kan ik binnen een heel beperkt toetsenbereik het ganse toonbereik onderbrengen. Dit maakt de constructie van uiterst complexe patronen mogelijk, die uit de specifieke hoedanigheid van de pianistenhand ontstaan. De snelheid van de muziek kan enigszins verrassen tegenover de achtentwintig jaren die Robinson op zijn eiland doorbrengt. Maar Arbeit betreft zoals gezegd een voorstudie. In het theaterstuk zal dit werk nooit zo voorkomen. [E.P.]