...associatieve gedachtenkronkels, stof aan het oppervlak van een isolatieplaat, lichamen door de bliksem getroffen, een sonnet als symbool voor een fysisch-esthetisch patroon, een speelse, brutale en tegelijkertijd opwindende elegie...

A book of Ayres
In navolging van het Book of Ayres, een populair format uit de late renaissance, ontwikkelt Reiters werk zich als een reeks van zeven liederen en zes instrumentale interludia voorafgegaan door een proloog: een avondvullend werk voor stem en ensemble. De transities tussen de delen zijn naadloos, de grenzen blijven bewust vaag. Na het aftasten van de muzikale ruimte in de proloog volgen periodes van contrast, verwarring en tweeslachtigheid als een pendant voor de verrassende en combinatorische poëzie van de Amerikaanse auteur Ben Lerner. The Lichtenberg Figures, de onconventionele verzameling sonnetten die Lerner schreef in 2004 staan bol van de bliksemsnelle perspectiefwissels, van dagdagelijkse, bijna banale observaties, citaten, wetenschappelijke beschouwingen tot ironische commentaren.

The Lichtenberg figures
Fysisch gezien verwijzen ‘Lichtenberg patronen’ naar varenachtige vertakkingen die bij de ontlading van elektrische
hoogspanning verschijnen op geïsoleerde platen of zelfs op de huid van mensen door de bliksem getroffen. Dit fysische
fenomeen van de vertakking in verschillende richtingen is ook bij Ben Lerner een thema dat opduikt als een verkapte
en steeds weer onderbroken gedachtegang. De lezer wordt ondergedompeld in meerduidigheid en uitgedaagd zich binnen
een taal rijk aan metaforen te oriënteren. Het associatieve potentieel van het sonnet wordt hier ten volle uitgebuit. Mentale beelden komen samen met flitsende dialogen, brutale en gewelddadige observaties, grappen, ironie, kritische en spitse zelfbeschouwingen. De Duitse vertaler Steffen Popp vatte het als volgt samen: „Men zou The Lichtenberg Figures als een machine kunnen zien, waar het er om te doen is uit te vinden welke constructies waarom functioneren, waar hun onderdelen precies vandaan komen en wat er eigenlijk geproduceerd wordt.”

Een muzikale afgrond
Langsheen deze tekst boordevol metaforen creëert Reiter een muzikaal landschap, een persoonlijk coördinatensysteem,
een open netwerk waarin de luisteraar zich kan positioneren, en dat mogelijk als een resonerend psychogram functioneert van de maatschappij. De typologie van de klank is eerder rauw, verontrustend en heftig. Het is de schaduwzijde van Reiters identiteit, of beter, van één van haar mogelijke identiteiten waardoor ze zich laat leiden. Onverzettelijkheid, wilde woede, angst en onrust bepalen de muzikale dramaturgie. Elke situatie in ons dagelijkse leven is een mogelijke stimulans om met onze omgeving te connecteren, zich ermee te verhouden. Elke externe impuls kan binnen een honderdste van een seconde uiteenlopende reacties opwekken en laat zo een mentale voetafdruk na in evenveel richtingen, vertakkingen. Welke reactie zich uiteindelijk doorzet wordt vooral door sociale factoren, angst en de drang om te blijven functioneren gestuurd.

The Lichtenberg Figures is geënt op de donkere kant van ons gemoed, van onze existentie, die los van een maatschappelijk
conform gedrag een eigen leven leidt en zelfs een brutale dynamiek kan ontwikkelen. Optische illusies, hallucinaties en de constructie van een ingebeelde identiteit spelen hier een belangrijke rol.

Licht
In een schijnbaar contrast werkt het licht als een meetbaar fysisch fenomeen, waar het gaat om bewust verblinden, belichten en inkleuren van specifieke instrumentale klanken, het artificieel inkleuren en manipuleren van de stem, om het gesproken woord een kunstmatig kader te geven. De verschillende identiteiten die in de tekst voorkomen krijgen hun eigen karakter en leven.

Elektronica
De functie van de elektronica: zoals het Griekse koor in het antieke theater vervult de elektronica een bemiddelende rol, tussen muzikanten en luisteraars. De beleving wordt becommentarieerd, gespiegeld, vervormd maar ook gemanipuleerd.
De elektronische component bevat informatie die in de instrumenten niet tot klinken komt, maar toch bepalend is voor de formele afloop van het werk die de onderhuidse verbinding tussen de enkele liederen uitmaakt.

De Reiter-methode
De manier waarop Reiter te werk gaat, laat haar toe het instrumentale materiaal vooraf op te nemen en te verwerken in de elektronische context, tot in het kleinste detail. Niets wordt aan het toeval overgelaten. Het instrumentale karakter van elke song is zo het uitgangspunt voor het elektronische raamwerk van het interludium of opent het muzikale kader van de volgende song. In de proloog, die zoals een voorwoord van een boek, doorgaans op het einde geschreven wordt, zijn alle songs reeds aanwezig. Zo geldt het begin als een panorama voor alles wat nog moet komen.

In opdracht van de Wiener Konzerthausgesellschaft en de Elbphilharmonie Hamburg.

[EVA REITER]