"C’est que la forme totale du corps par quoi le sujet devance dans un mirage la maturation de sa puissance, ne lui est
donnée que comme Gestalt, c’est-à-dire dans une extériorité où certes cette forme est-elle plus constituante que constituée, mais où surtout elle lui apparaît dans un relief de stature qui la fige et sous une symétrie qui l’inverse, 

en opposition à la turbulence de mouvements dont il s’éprouve l’animer. Ainsi cette Gestalt dont la prégnance doit être considérée comme liée à l’espèce, bien que son style moteur soit encore méconnaissable, - par ces deux aspects de son apparition symbolise la permanence mentale du je en même temps qu’elle préfigure sa destination aliénante ; elle est grosse encore des correspondances qui unissent le je à la statue où l’homme se projette comme aux fantômes qui le dominent, à l’automate enfin où dans un rapport ambigu tend à s’achever le monde de sa fabrication.” [LACAN, ZÜRICH 1949]

Het stuk mag zeker niet begrepen worden als een poging om Lacans concepten, die enkel als een transformatief proces begrepen kunnen worden en tevens doorheen de decennia van zijn auteurschap veranderen, te vertalen.

Het creëren van een ervaring van ‘Gestalt’ en identiteit door middel van spiegeling in muzikale termen wordt hier op verschillende manieren verkend: het begint met het gebruik van spiegel-machines, geïnstrumenteerd als feedback-loops, die in staat zijn geluidsfragmenten te spiegelen, en deze opnieuw te ‘vergeten’ door een progressief filteringsproces. Die techniek werd reeds gebruikt door Robert Fripp en Brian Eno in de jaren 70, voordien ook al door K.H. Stockhausen en vele andere componisten. In dat opzicht is de techniek zowel geworteld in klassiek naoorlogs modernisme als in het postmodernisme.

De uitvoerders worden geconfronteerd met de spiegel-‘beelden’ van de klanken die ze zelf produceren, en vanuit de interactie tussen de reëel geproduceerde klank en de imaginaire klank die naar hen en het publiek terugkeert, ontstaat een ‘Gestalt’, die de individuele onderdelen overstijgt.

Bovendien zijn spiegels en ruimte onscheidbare concepten: spiegels leggen een imaginaire ruimte bloot, en bevatten een virtualiteit, die muzikaal overgebracht wordt met behulp van Ambisonics en de schepping van een virtuele klankruimte, die een ruime variatie aan spiegelingsafstanden toelaat. Er wordt dus gespiegeld op twee manieren: a) in de ruimte en b) in de tijd. De tijdsgebonden reflectie of spiegeling refereert aan muzikale technieken uit de renaissance, aan canons en imitatie.
Het componeren van GAME 245 werd daardoor een reflectie van een van Palestrina’s motetten, getiteld Dilecte mihi me, nummer XVII uit het vierde boek van motetten. Het behandelt de liefde, in gesublimeerde vorm:

Dilectus meus mihi, et ego illi,
[Dilecta mea mihi et ego illi] 12
qui pascitur inter lilia 9
donec adspiret dies et inclinentur umbrae. 14
Revertere, similis esto dilecte mi capreae, 16
hinnuloque cervorum super montes Bether.
In lectulo meo per noctes quaesivi,
quem diligit anima mea;
quaesivi illum et non inveni. [illam]

[variaties tussen haakjes van eigen hand].

Imitatie is muzikale spiegeling, die het ‘Gestalt’ van een ‘soggetto’ verkrijgt door een variatie van identiteiten bekomen door gevarieerde herhaling. De canon is de meest rigide variant van deze techniek, en werd vaak gebruikt door Palestrina.

Een verdere analyse van het motet toont ook aan dat het geometrisch gecomponeerd is, door gebruik te maken van cijfers en letters uit het Romeinse/Griekse/Hebreeuwse alfabet. De tekst zelf besluit met het niet vervullen van de liefde, quaesivi illum/illam et non invenidesire, geblokkeerd en op een dwaalspoor gebracht.

In GAME 245 wordt klassieke imitatie vervangen door het gebruik van ‘mobielen’ (zie Haubenstock-Ramati), diverse loop-modellen die geselecteerd en herhaald worden in de uitvoering binnen een game-context: keuzes worden gemaakt tijdens de uitvoering, analoog aan een kaartspel, waardoor een open structuur gecreëerd wordt die bij elke uitvoering verandert. Daartussen worden secties ingelast die de ‘game’-context links laten liggen om vooraf vastgelegde structuren te volgen, die ‘gespeeld’ moeten worden als klassieke uitvoering, maar die ook improvisaties van de gitaar, klankingenieur en choreograaf bevatten.

Het stuk gaat van start met de spiegeling van het onderwerp, het uitspreken van de noties ‘ik’, ‘Ego’, ‘zelf’, en van het ‘oog’, dat zichzelf ziet in zijn weerspiegelingen. Het eindigt bij de ontdekking van de Andere, het doel van de queeste van de geliefde in Palestrina’s motet, die de finale spiegel wordt van het primaire ‘Ego’;

Hier wordt de andere spiegel-tekst die gebruikt wordt in het stuk geïntroduceerd: videmus nunc per speculum in aenigmate tunc autem facie ad faciem nunc cognosco ex parte tunc autem cognoscam sicut et cognitus sum (Corinth.13:12)

Deze bevat evenzeer het idee van een constructie van het subject door middel van spiegeling, maar hier in de context van universele liefde, in een aloud theologisch referentiekader.

[BERNHARD LANG]

c foto Harald Hoffmann